สวนผักของชุมชนเก็บขยะ

ปี ๒๕๔๔ รัฐบาลได้จัดสรรที่อยู่อาศัยให้กลุ่มคนที่อาศัยอยู่ใต้สะพาน เลี้ยงชีพด้วยการเก็บขยะขาย ในที่ดินของการเคหะแห่งชาติ ๓ แห่ง หนึ่งในนั้นคือ ชุมชนอ่อนนุช ๑๔ ไร่

ชาวชุมชนอ่อนนุช ๑๔ ไร่ ย่านถนนสุขาภิบาล ๒ เขตประเวศ กรุงเทพฯส่วนใหญ่ยังประกอบอาชีพเก็บขยะและของเก่าขาย 

คนทำอาชีพเก็บของเก่าขายมีรายได้ต่อวันไม่มากนัก 

            ปี ๒๕๔๖ ชาวชุมชนเกิดความคิดรวมกลุ่มทำ โครงการสหกรณ์ขยะ ดำเนินงานในนาม “กลุ่มขยะรีไซเคิล ชุมชนอ่อนนุช ๑๔ ไร่”

โดยให้สมาชิกนำขยะรีไซเคิลมาแลกสินค้าของใช้ประจำวันที่ร้านค้าสวัสดิการในราคาถูกกว่าท้องตลาด

ช่วงเริ่มต้นมีสมาชิกเพียง ๓ ครอบครัว ปัจจุบันขยายเป็น ๗๐ ครอบครัว 

กลุ่มประสบความสำเร็จ สามารถต่อยอดเป็นกิจกรรมอื่น ๆ ได้แก่

ธนาคารขยะ ขยะประกันชีวิต ล่าสุดคือ สวนผักของชุมชน

ชุมชนแห่งนี้รู้จักคุ้นเคยกับมูลนิธิเกษตรกรรมยั่งยืนฯ ชักชวนให้เข้าร่วมโครงการสวนผักคนเมือง

“ชาวชุมชนส่วนใหญ่มีพื้นเพเป็นคนชนบท คุ้นเคยกับการทำเกษตรมาก่อน เมื่อรู้เรื่องนี้หลายคนก็สนใจ”

ผู้ที่มีส่วนร่วมเป็นเจ้าของก็คือ สมาชิกกลุ่มขยะรีไซเคิลฯ ทั้ง ๗๐ ครอบครัว

ปรับปรุงที่ดินสนามฟุตบอลกลางชุมชนที่ไม่มีใครมาใช้งาน เนื้อที่ ๗๒ ตารางวา ให้กลายเป็นสวนผัก

ขุดบ่อบาดาลสำหรับสูบน้ำมารดผัก ช่วยให้ประหยัดกว่าใช้น้ำประปา

แต่ละคนจะเจียดเวลาว่างในช่วงเย็นผลัดกันมาช่วยรดน้ำ พรวนดิน ใส่ปุ๋ย ดูแลพืชผักต่าง ๆ ที่ปลูกในสวน

นอกจากปลูกผัก ยังขุดบ่อเลี้ยงปลาไว้กลางสวน

 จุดเด่นอย่างหนึ่งที่เห็นจากสวนผักของชุมชนคนเก็บของเก่าก็คือ การนำเศษวัสดุเหลือทิ้งต่าง ๆ นานาที่หาได้มาใช้ประโยชน์ เช่น

ถุงกระสอบทรายจากช่วงน้ำท่วมนำมาเป็นถุงใส่ดินปลูกต้นไม้ 

ตะกร้า กะละมัง หรือกระเบื้องลอนทิ้งแล้วก็ทำเป็นภาชนะปลูกผักได้

แผ่นไม้หรืออิฐบล็อกนำมากั้นเป็นแปลงผัก

กรงสัตว์เลี้ยงที่รับซื้อมาเป็นเศษเหล็ก ก็นำมาครอบบนแปลงเพาะกล้าต้นเล็ก ๆ เพื่อกันฝูงนกมาจิกกิน

  เรื่องที่น่าสนใจก็คือ

นำขยะเปียกในครัวเรือน ประเภทเศษข้าว เศษอาหาร เศษผักและผลไม้ มาเทรวมในถังซีเมนต์เพื่อทำปุ๋ยหมักชีวภาพ สำหรับใช้บำรุงผักที่ปลูกในสวน

ด้วยวิธีนี้ขยะเปียกจำนวนมหาศาลของชุมชนจึงถูกนำกลับมาใช้ประโยชน์อย่างได้ผล

“ที่นี่ยังรับซื้อเศษใบไม้ด้วย กิโลกรัมละ ๒๕ สตางค์ สำหรับนำมาหมักปุ๋ย”

สมาชิกเก็บผักไปกินได้ โดยนำเงินหยอดกระป๋องเพียง ๕-๑๐ บาท แล้วเก็บแต่พอกิน

เท่านี้ก็ได้ผักสดกลับไปทำอาหารที่บ้าน ราคาถูกกว่าซื้อในตลาดหรือรถขายกับข้าว

เงินในกระป๋องจะใช้สำหรับซื้อเมล็ดพันธุ์ผักมาปลูกครั้งต่อไป หรือเป็นค่าใช้จ่ายในการปรับปรุงดูแลสวนผัก

บางครั้งมีคนข้างนอกที่อยากกินผักปลอดสารพิษ เดินทางเอาขยะรีไซเคิลมาขอแลกผักไปกินก็มี

ผักที่ปลูกในสวนนอกจากผักกินใบพื้นฐาน จำพวกคะน้า กวางตุ้ง ผักกาดขาว ก็มีพืชผักพื้นบ้านที่ชาวบ้านหามาปลูก เช่น ต้นขี้เหล็ก ชะอม มะกล่ำตาหนู ผักปลัง หรือตะลิงปลิง

“สมาชิกที่นี่กินง่าย ส่วนใหญ่เขามาเอาคะน้าหรือกวางตุ้ง ต้นสองต้นเขาก็ไปผัดกินกันในครอบครัว ลดค่าใช้จ่ายไปได้เยอะ ถ้าซื้อกินก็เกือบ ๑๐๐ บาทต่อมื้อ แต่ตอนนี้เก็บคะน้าจากสวน มีปลาเค็มชิ้นหนึ่ง ๓๕ บาท ก็ผัดกินได้ ๒-๓ มื้อแล้ว”

ดังนั้นการทำสวนผักจึงช่วยให้ชาวชุมชนประหยัดค่าใช้จ่าย ได้บริโภคผักสดที่ปลอดภัยจากสารเคมีกำจัดศัตรูพืช ทำให้สุขภาพดีขึ้นอีกด้วย

จักรพันธุ์ กังวาฬ

วิจิตต์ แซ่เฮ้ง

นิตยสารสารคดี

http://www.sarakadee.com/2012/04/27/chumchon/